Een handzaag is een benaming die, om een of andere duistere reden, uitsluitend wordt gehanteerd ter aanduiding van één type uit een hele reeks van zagen die in feite eveneens handzagen zijn: met de hand bediende zagen. Dus ook kapzaag, toffelzaag, schrobzaag enz. zijn in feite handzagen.
Niettemin wordt met ‘handzaag’ alleen de zgn. timmermanszaag bedoeld, verkrijgbaar in diverse lengten, variërend van 35 tot 60 cm. De aangegeven lengte slaat op de lengte van de tandenrij. Ook in de vorm en zetting van de tanden bestaan verschillen. Met de moderne handzaag kan zonder bezwaar zowel in de lengterichting van de houtnerf, als dwars daarop worden gezaagd (resp. schulpen en afkorten). De tanden variëren van fijn tot grof; dit wordt aangeduid door het aantal tanden per inch (2,5 cm). Om het probleem van het regelmatig slijpen van de zaagtanden uit de wereld te helpen, is de zaag met geharde tanden (hardpoint zaag) ontwikkeld. Een speciaal hardingsprocédé van de tandtips maakt de zaag tevens beter geschikt voor het zagen van harde houtsoorten, bepaalde plaatmaterialen, met kunststof beklede materialen enz.
De moderne handzaag is veelal voorzien van een handvat van kunststof, dat vaak tevens als afschrijfhulpmiddel dient om hoeken van 90 en 45 graden af te tekenen. Er bestaan grote kwaliteitsverschillen in handzagen; ze zijn onmiddellijk aan de prijs te herkennen.
Tip: Houd het blad van een zaag altijd in goede staat, in elk geval roestvrij, door het af en toe met dunne olie of zuurvrije vaseline in te strijken.
Gebruik van de handzaag
Gebruik de handzaag met de wijsvinger langs het zaagblad om de zaag beter onder controle te hebben. Gebruik de gehele bladlengte en oefen alleen bij deneergaande beweging een lichte druk uit.
Maak de zaagsnede altijd aan de afvalzijde van de lijn waarlangs u zaagt; als u op de lijn zaagt worden de afmetingen van het te gebruiken stuk hout een ietsje te krap en heeft u geen ruimte meer om bij te schaven. Zet het hout altijd goed vast als het grote stukken hout betreft op schragen of iets dergelijks en kleine stukken in een bankschroef.
Indien een grote plaat hout op wipt bij het zagen met de handzaag, laat de plaat hout dan op twee planken op de schragen rusten en maak de zaagsnede tussen de twee planken in.
Triplex en hardboard, minder dan 6 mm dik, zaagt u het beste met een kapzaag, omdat een handzaag deze materialen zou kunnen scheuren.
Het gebruik van een grote handzaag
Houd het hout met de knie en met één hand stevig op een soliede ondergrond vast, met uw oog boven de snede. Begin door de zaag precies op de afvalzijde van de getekende lijn onder een geringe hoek terug te trekken; gebruik uw duim als geleider.
Schulpzaag
De schulpzaag is voor een bepaald karwei ontworpen: het snel doorzagen van timmerhout met de draad mee. Het is de moeite waard er één aan te schaffen als u veel planken moet zagen; is dit niet het geval, gebruik dan een handzaag.
De zaagtanden van een schulpzaag,
gewoonlijk 4 per 2½ cm, lijken op een reeks kleine beitels. Indien men er dwars op de draad mee zaagt, scheuren ze de houtvezels los en veroorzaken een gerafelde zaagsnede. De schulpzaag werkt het beste als het blad van de zaag onder een hoek van 60° op het hout staat.
Zaag korte planken op een enkele schraag en keer het hout om als de zaagsnede verder dan de helft komt. Voor langer hout heeft u twee schragen of twee stoelen nodig. Begin aan één uiteinde te zagen, ga verder tussen de schragen in en eindig aan het andere uiteinde.
Pas er voor op dat het hout niet afknapt als u bij het einde van een lange zaagsnede bent gekomen. Maak, als dat nodig is, de zaagsnede af aan het einde tegenover dat waar u bent begonnen, of klem een stuk hout dwars over de plank om een einde te maken aan het meetrillen.
Trekzaag
De trekzaag heeft tanden die zijn ontworpen om dwars door de draad van dik timmerhout te zagen, maar hij laat een grove snede achter en is alleen maar de aanschaf waard als u veel zwaar werk heeft te doen; een handzaag zal in de meeste gevallen ruim voldoende blijken te zijn.
Zaag het hout nooit overdwars tussen twee schragen in, omdat het hout zal buigen waarbij de zaag vast komt te zitten of zal afbreken. Leg het hout zo neer dat het te verwijderen stuk buiten de steun uitsteekt. Als u een heel klein stukje van een stuk hout moet afzagen, klem er dan een stuk afvalhout tegenaan,
teken de beide stukken hout af en zaag ze samen door.
