Schroefdraad tappen of snijden gebeurt met behulp van tappen en snijplaten. Tappen worden gebruikt voor een inwendige schroefdraad en snijplaten voor een uitwendige.
De meeste tappen zijn te krijgen in sets van drie stuks:
- Eerste tap: deze loopt over tweederde van de lengte taps toe en wordt gebruikt om het begin van een schroefdraad te maken. Bij gebruik in dun plaat is er geen andere tap nodig; het bovenste derde deel maakt dan de volledige draad.
- Tweede- of tussentap: deze tap is slechts taps voor eenderde van de lengte, hij wordt gebruikt na de eerste tap, om de draad te verdiepen.
- Derde tap of eindtap: deze tap is recht over de hele lengte op een klein schuinlopend stukje na. Van de set wordt hij het laatst gebruikt, men moet hem altijd gebruiken bij het maken van een degelijke schroefdraad in een blind gat.
Taphouders
Er zijn verschillende soorten taphouders voor het vasthouden van tappen tijdens het draaien. Ze zijn allemaal zo gemaakt dat ze de vierkante steel van de tap kunnen vasthouden. U kunt de tap in de accuboormachine doen, maar dat is meer voor de gevorderde klusser.
Inwendige schroefdraad tappen
1. Markeer en centerpunt zorgvuldig de positie van het gat. Zoek tappen uit met dezelfde diameter en schroefdraad als de schroefbout. Er zijn vele verschillende soorten schroefdraden, maar 9 van de 10 zijn in Nederland voorzien van metrische schroefdraad. Als u de bout meeneemt naar de ijzerwinkel, kan men daar bepalen welk soort en maat tappen u nodig hebt.
2. Boor de juiste maat gat. We gaan er vanuit dat u metrische schroefdraad gaat tappen, dan kunt u ong. de volgende regel hanteren. Boor het gat 0,8 kleiner dan de bout. Dus heeft u een M6 bout, boort u het gat dus 6×0,8= 5,4mm. Nogmaals, in de winkel kan men u de juiste maat boor opgeven.
3. Zet de tap stevig en recht in de taphouder.
4. Zet de tap rechtop in het gat, en draai met een lichte benedenwaartse druk met de wijzers van de klok mee (voor een rechtshandige schroefdraad). Zodra de tap begint te snijden, moet u ophouden met naar beneden te drukken en de tap zichzelf in het gat laten schroeven, waardoor de schroefdraad ontstaat. Verwijder spanen door de tap regelmatig een kwartslag terug te draaien.
5. Nadat de tap helemaal is gebruikt, moet u op dezelfde manier de tweede tap en derde tap gebruiken.
Voor gebruik in geelkoper en gietijzer is geen smeermiddel nodig. Bij aluminium moet u tap en gat met petroleum (paraffine) insmeren, bij staal, koper en brons met lichte olie.
Tap-einduithaler
Dit is een stuk gereedschap voor het verwijderen van bouten en schroeven die in een werkstuk zijn afgebroken. Boor in het uiteinde van de afgebroken bout en schroef de tapeinduithaler in het gat.
De draad van de tap-einduithaler draait in tegengestelde richting vergeleken met de schroefdraad van de bout, waardoor deze bout in het algemeen wel weer kan worden verwijderd. Tapeinduithalers: verkrijgbaar in verschillende maten en worden gebruikt in wringijzers.
Snijgereedschappen voor uitwendig schroefdraad
Snijgereedschappen voor het maken van uitwendige schroefdraden zijn er twee soorten:
- Snijmoeren: dit zijn massieve moeren, niet te verstellen; ze zijn niet bedoeld om door middel van krassen een schroefdraad te maken. Gebruik ze om de maat van een bestaande schroefdraad te verkleinen, of om beschadigde schroefdraden te herstellen.
- Pijpschroefdraad snijplaten: deze cirkelvormige snijplaten zijn uitgerust met een geleide bus, waardoor de snijplaten vierkant kunnen snijden. Ideaal voor schroefdraad op buizen.
Uitwendig schroefdraad tappen
1. Kant het einde van de staaf nauwkeurig af, voordat u de schroefdraad gaat maken. Kies de juiste maat en type snijplaat voor het snijden van een uitwendige schroefdraad.
2. Schroef de sluit- en uitzet-schroeven los en laat de snijplaat in het snijraam zakken met de letters boven. Draai de snijplaat tot de spleet tegenover de uitzetschroef staat.
3. Draai de uitzetschroef aan, totdat hij stevig in de spleet verzonken is. Maak de sluitschroeven vast, zodat de snijplaat stevig op zijn plaats blijft.
4. Overtuig u ervan dat de snijplaat op de goede manier in de houder zit tijdens het werk moeten de letters naar beneden en van u af wijzen.
5. Zet de snijplaat recht op de staaf en controleer of de houder horizontaal staat. Begin met benedenwaartse druk de snijplaat met de wijzers van de klok te draaien (voor een rechtshandige schroefdraad), totdat hij pakt. Daarna is er geen benedenwaartse druk meer nodig, omdat de snijplaat zichzelf verder trekt bij het snijden van de draad.
6. Controleer opnieuw of de snijplaat loodrecht op de staaf staat. Ga door totdat de vereiste draadlengte is gesneden. Evenals bij tappen, moet u de snijplaat elke tweede of derde slag terugdraaien, om de schilfers af te breken en te verwijderen.
7. Controleer de gesneden draad met een standaardmoer van de gewenste grootte, of met een gat met een schroefdraad erin.
Gebruik de aanbevolen smeermiddelen, petroleum voor aluminium en lichte olie voor staal, koper en brons.
