Of het nu gaat om oude meubels, ramen en deuren, lijsten of onbehandeld hout er is altijd wel hout wat opgeknapt kan worden. Of u nu hout wilt vernissen, lakken of het in de was wilt zetten, u krijgt alleen een perfect resultaat als u het materiaal grondig voorbewerkt.
Hout opknappen, reinigen en voorbewerken
Nog onbehandeld hout wordt grondig gereinigd. Het best kunt u het onbehandelde hout met heet water afwassen, bij sterke verontreiniging gebruikt u groene zeep en maakt u het oppervlak met een borstel grondig schoon. Ook oude beits kunt u op die manier verwijderen. Het afwassen heeft niet alleen een reinigende werking, door het water zwellen de oppervlaktevezels en veel kleine oneffenheden op het oppervlak verdwijnen daardoor. Bovendien neemt het hout later beits of grondverf beter op. Voor iedere volgende bewerking moet gewassen hout helemaal droog zijn.
Oude verflagen laten zich echter niet zo gemakkelijk verwijderen, ze moeten grondig worden afgeschuurd. Bij gelakt hout gaat het eenvoudiger als u eerst probeert de lak met afbijt te verwijderen. Daarvoor is speciale afbijt verkrijgbaar, die met de kwast wordt opgebracht. Niet elke lak is echter met afbijt verwijderbaar. Een andere mogelijkheid is de lak met een verfafbrander te smelten, waarbij u goed moet luchten omdat er vieze dampen vrijkomen. De dik vloeibare laklaag verwijdert u vervolgens met een plamuurmes.
Schuren
Schuren is de belangrijkste voorbereiding. Het bepaalt hoe het oppervlak er uiteindelijk uit komt te zien en hoe goed vooral verf en vernis hechten. Er wordt geschuurd met schuurpapier. Dit wordt onderverdeeld op grond van het aantal korrels: hoe meer korrels per cm2, hoe fijner het schuurpapier. Hout wordt in principe driemaal geschuurd: eerst wordt het met grof schuurpapier (korrel 100 of 120) voorgeschuurd en vervolgens met korrel 180 tot 200 nabewerkt. Voor het fijnschuren tot slot gebruikt u papier met een korrel van 240 tot 280.
Kleine vlakken, hoeken, randen en rondingen schuurt u met de hand. Daarvoor gebruikt u een schuurblokje, zodat er een glad oppervlak ontstaat. Het schuurpapier met een schaar op de breedte van het schuurblokje afknippen, eromheen wikkelen en bovenop eventueel met punaises vastzetten. Bij grotere vlakken zijn schuurmachines erg handig, vooral excentrische, vlak- en delta-schuurmachines. Excentrische schuurmachines hebben een rond schuurvlak, vlakschuurmachines een rechthoekig en driehoekschuurmachines een driehoekig.
Alle schuurmachines zijn geschikt voor hout en laten alleen bij bijzondere taken hun speciale eigenschappen zien. Zo kunt u met een driehoekschuurmachine goed in hoeken werken. Voor alle drie de machines is speciaal aangepast schuurpapier verkrijgbaar.
Beschadigde plekken opvullen
Diepe krassen en kleine gaatjes worden met speciale houtplamuur weggewerkt. Die is er kant-en-klaar in verschillende houtkleuren, maar ook als universele plamuur om over te schilderen. De plamuur doet u op een gewoon plamuurmes. Dat zet u een beetje schuin op het houtoppervlak, waarna u het vulmiddel in één keer aanbrengt. Dat gaat bij gladde vlakken heel gemakkelijk, lastiger wordt het als er bogen en rondingen gevormd moeten worden.
Het vulmiddel kan na het drogen worden geschuurd; dat maakt het aanzienlijk eenvoudiger vormen te herstellen. Omdat schuren veel werk is, moet u niet te veel vulmiddel opbrengen, in geval van twijfel liever twee keer een beetje dan één keer te veel.
Hout opknappen, afwerking
Afhankelijk van uw wensen en inrichtingsstijl kan hout op verschillende manieren worden opgeknapt. Zo kunt u bijvoorbeeld door vernis de nerf structuur van het hout beter laten uitkomen, maar ook met dekkende lak een ondoorzichtige verflaag opbrengen. Al het werk dat daarbij komt kijken, kunt u zelf doen als u er de tijd en het geduld voor hebt. Want voor een perfect resultaat moet u een dag of wat nauwgezet aan het werk.
Verf
Bij verf zijn er aanzienlijke kwaliteitsverschillen, vooral wat betreft de sterkte van het oppervlak, de zogenaamde stoot en slagvastheid en de milieuvriendelijkheid. Verf bestaat eigenlijk uit drie componenten: oplosmiddel, bindmiddel en pigment, waaraan nog diverse andere stoffen worden toegevoegd. Bij het drogen verdampt het oplosmiddel, zodat bindmiddel en pigmenten een aaneengesloten harde laag vormen. Bij conventionele alkydharsverf komt daarbij een grote hoeveelheid organisch oplosmiddel vrij dat de atmosfeer belast. Het inademen van deze stof in hoge concentratie is bovendien gevaarlijk voor de gezondheid.
Daarom heeft men verf op waterbasis ontwikkeld (acrylverf), waar maar heel weinig organische oplosmiddelen in zitten. Deze verven hebben echter enkele nadelen, vooral bij de verwerking: ze vloeien niet zo goed als de alkydharsverf en hun oppervlak is lang niet zo sterk, stoot- en slagvast. Daarom zijn de oplosmiddel bevattende kunsthars producten nog steeds verkrijgbaar, al is het gehalte aan organische oplosmiddelen de laatste jaren ook in deze producten aanzienlijk gereduceerd.
Bij de aanschaf van verf moet u dus goed afwegen op welke materiaaleigenschappen het aankomt. Zo worden aan de producten voor trappen en houten vloeren veel hogere eisen gesteld dan aan die voor deuren en meubels. Hiervoor zijn dus kunsthars producten aan te bevelen, ondanks de oplosmiddelen. Koop waar mogelijk milieuvriendelijke producten.
Verf geeft bij het verwerken dampen af. U moet daarom tijdens het werk altijd voor een goede ventilatie zorgen. Zet ramen en deuren open. In de open lucht werken is echter minder aan te bevelen, want het oppervlak wordt snel verontreinigd door insecten die eraan blijven vastzitten of omdat de wind stof, stuifmeel en andere verontreinigen aanvoert.
Beitsen
Met beits kleurt u het hout en geeft u het bijvoorbeeld een mooi of antiek aandoend uiterlijk. Het heeft echter geen beschermende functie het gebeitste hout moet vervolgens in de was of in de blanke lak worden gezet. Beits en afbijt hebben trouwens niets met elkaar te maken.
Voor het beitsen moet het hout met fijn schuurpapier geschuurd worden en grondig gereinigd zijn. De beits wordt met een speciale beitspenseel opgebracht. Het meubelstuk wordt ‘nat in nat’, dus in één keer, afgemaakt. Zo wordt voorkomen dat randen of stroken een stuk sneller opdrogen dan de rest.
In de was zetten
Dit is de eenvoudigste en snelste manier om onbewerkt hout te beschermen. Was is er in verschillende dikten; hij wordt met een kwast opgebracht of met een doek in het hout gewreven. Werk in de richting van de vezels. Was geeft het hout een licht glanzende, warme tint. Voor het opknappen van oude meubelstukken is er antiekwas voor verschillende houtsoorten verkrijgbaar.
Voordat het in de was wordt gezet moet hout met fijn schuurpapier geschuurd worden en stofvrij zijn. Als er een nieuwe waslaag op moet, is het voldoende de was er met fijne staalwol af te wrijven en een nieuwe aan te brengen.
Vernissen
Vernis geeft een licht glanzende, ondoordringbare laag op het houtoppervlak en beschermt dus veel beter dan was. Bij vernis blijft anders dan bij lak de nerf structuur van het hout zichtbaar. Deze zeer dun vloeibare producten voor het bewerken van hout binnenshuis zijn er in talloze kleuren en houttinten. Door te vernissen beschermt en kleurt u dus tegelijkertijd. Hoe vaker u vernis opbrengt, des te duidelijker en donkerder wordt de kleur. Vernis wordt meestal in twee of drie lagen op het fijn geschuurde, stofvrije oppervlak aangebracht. De eerste laag dient tegelijkertijd als gronding en hij moet 24 uur drogen en dan licht met fijn schuurpapier worden opgeruwd. Als u een bijzonder lichte tint wilt hebben, gebruikt u voor het gronden een kleurloze vernis en pas als tweede laag een getinte.
Lakken
Bij lakken wordt het houtoppervlak van een zeer krasbestendige, matte of glanzende beschermlaag voorzien. Er is lak in vele tinten en ook doorzichtige lak. Ook lakken vereist een grondige voorbewerking van het hout. Een perfect resultaat krijgt u alleen als u het oppervlak voor het lakken in de grondverf zet. De lak wordt in een dekkende laag opgebracht.
