Spaanplaat wordt gemaakt door met hars behandelde kleine deeltjes hout, gewoonlijk zachthout, op een vlakke plaat uit te spreiden en deze onder hoge druk en hitte tot platen te persen. De dikte van de platen varieert van 4 mm tot 40 mm en ze meten gewoonlijk 122 x 124 cm, hoewel ook afmetingen tot 183 x 410 cm voorkomen. De gebruikelijke dikten zijn 8, 10, 12, 16, 22 en 25 mm. Spaanplaat wordt in ons land gemaakt en ook geïmporteerd; het is in verschillende hardheidsgraden verkrijgbaar.
De vezels van de houtdeeltjes liggen in alle richtingen door elkaar, waardoor spaanplaat in alle zijdelingse richtingen dezelfde sterkte en eigenschappen heeft, maar de verticale structuur is gelaagd.
De meeste spaanplaten worden tegenwoordig gemaakt in drie of meer lagen van afwisselend fijne en ruwe
deeltjes, waarbij de fijne deeltjes aan de oppervlakte liggen.
Er is ook een uit één laag gemaakte spaanplaat in de handel. Zo’n plaat krijgt vaak een ruwe afwerking aan de oppervlakte door de grotere spaanders.
Gebruik
Gewoon spaanplaat kan alleen binnenshuis worden gebruikt, en dan niet onder vochtige omstandigheden. Platen voor gebruik buitenshuis zijn nog niet gemakkelijk verkrijgbaar.
Zagen en schaven
Gebruik een hand (met kleine tanden), kap-, cirkel- of figuurzaag en een zoet afgestelde (scherpe) schaaf. Spaanplaat is goed machinaal te bewerken, maar maakt machines vanwege de hars erin eerder bot dan naaldhout.
Verbinden
Spaanplaat kan op dezelfde manier worden verbonden als massief hout. Hierop is één uitzondering: maak geen ongesteunde verbindingen met de randen tegen elkaar om b.v. een tafelblad uit meerdere delen samen te stellen, want de gelaagde structuur maakt dit soort verbindingen erg zwak.
Bevestiging
Breng spijkers, bouten en schroeven altijd dóór de spaanplaat aan en nooit in de randen, want dan laat de bevestiging gemakkelijk los. Als er scharnieren of andere voorwerpen van metaal of kunststof aan spaanplaat moeten worden geschroefd, lijm dan latjes van massief hout op de rand van de spaanplaat voor de bevestiging daarvan; b.v. pianoscharnieren, deurscharnieren enz. Ingelijmde deuvels van hardhout in van tevoren geboorde gaten in de spaanplaat zorgen ook voor een stevig houvast voor de schroeven en verspreiden de krachten over een groter gebied.
Lijmen
Spaanplaat kan worden gelijmd met elk soort houtlijm, maar ureum en pva zijn het best. De meest effectieve verlijming is aan de vlakke zijde. Als men een lat aan de gelaagde rand lijmt, moet men zo mogelijk een messing-of veerverbinding gebruiken.
Opslag
Sla de platen plat op; als daarvoor niet voldoende ruimte is, zet ze dan verticaal op de rand en zet ze zodanig vast dat ze niet verwrongen raken of kunnen uitzakken.
Vezelplaat
Dit materiaal, dat gewoonlijk wordt gebruikt als kernmateriaal voor gefineerde platen voor meubelwerk, is lichter dan spaanplaat, maar even sterk en iets goedkoper.
In dikten van 18 en 22 mm wordt vezelplaat dikwijls ongeschuurd gebruikt als dakbeschot.
Vezelplaat ruikt sterk naar pas gemaaid hooi, tenzij het helemaal is behandeld met fineer of verf. In een kleine ruimte kan de reuk erg sterk en daardoor hinderlijk zijn.
