Beitels zijn er in allerlei soorten en maten, voor specifieke doeleinden. Voor uw thuis werkplaats hebt u slechts drie basistypen nodig: de steekbeitel met schuine zijkanten, de hakbeitel met rechte zijkanten en de smalle hakbeitel voor pen-gatverbindingen. De steekbeitel wordt het meest gebruikt: hij is sterk, veelzijdig en geschikt voor middelzwaar werk.
Het gereedschap bestaat uit een handvat en een blad. Er worden nog soorten met houten hecht (handvat) gemaakt, maar het kunststof hecht komt echter veel meer voor. Alle soorten hebben een schuine kant met een snijhoek, ook wel ‘vouw’ genoemd, van 25° tot 30°. En kan alleen goed werken indien hij vlijmscherp is; regelmatig slijpen is dan ook noodzakelijk.
Soorten
Steekbeitels hebben een dunner blad dan hakbeitels. Het uiteinde van het blad is in de lengterichting afgeschuind om er beter mee in hoekjes en gaatjes te kunnen komen en om dunne plakjes hout af te kunnen steken. De smalle hakbeitel is een stevig stuk gereedschap met veel staal net onder het handvat. Hij wordt gebruikt voor diepe insnijdingen dwars op de draad en moet daarom bestand zijn tegen flinke klappen met een houten hamer. Om die reden is het uiteinde van het houten handvat soms voorzien van een metalen band. Omdat het stalen blad zo dik is, kan de beitel ook worden gebruikt om weggestoken hout uit het gat te wrikken.
Moderne beitels hebben vaak een slagvast polypropyleen handvat waarop zelfs met een metalen hamer mag worden geslagen: het materiaal is vrijwel onbreekbaar.
De koudbeitel is geheel van staal vervaardigd. Hij is bedoeld om metalen te hakken, maar wordt ook voor het hakken van steen gebruikt. Speciaal voor laatstgenoemd doel worden ook zogeheten muurbeitels geleverd. Ze verschillen niet veel van koudbeitels, die in diverse uitvoeringen en afmetingen verkrijgbaar zijn. Let bij het gebruik van steenbeitels goed op u veiligheid, draag een bril om te voorkomen dat u steengruis in de ogen krijgt. Ook handschoenen en bij langdurig werk een mondkapje.
Bladbreedte
De bladbreedte varieert normaal gesproken tussen de 3 en 25 mm, in stapjes van 3 mm, en boven de 25 mm in stapjes van 6 mm. Hobbyisten hebben in de regel genoeg aan de breedten 6 mm, 12 mm, 19 mm en 25 mm.
Techniek
Probeer altijd eerst zo veel mogelijk hout met andere middelen weg te nemen voordat u begint te beitelen. Zaag zo veel mogelijk hout weg voordat u het werk met de beitel afmaakt. Als u een gat maakt voor een pen-gatverbinding, boor dan eerst hout weg en werk het gat dan pas bij met de smalle hakbeitel.
Hebt u met een bovenfrees een sleuf of profiel gemaakt, werk dan met een beitel de uiteinden met de hand af. Steek altijd van de afschrijflijn af: als het hout dan splijt, gebeurt dat in het weg te steken deel. Steek ook altijd van u af, om verwondingen te voorkomen. Ga geduldig te werk en laat u niet verleiden om te veel ineens weg te steken. De beitel moet met één hand worden geduwd of geslagen; de andere hand geleidt de beitel. Afsteken met een beitel is moeilijk, maar geeft veel voldoening.
Praktische tips
- Zorg er altijd voor dat het uiteinde scherp is. Een stompe blad vergt meer kracht, slipt eerder weg en is daardoor gevaarlijker.
- Laat beitels niet op de werkbank liggen waar het blad in aanraking kan komen met metalen voorwerpen. Hang ze op, gebruik plastic vouwbeschermers, of bewaar ze in een doek gewikkeld. U kunt ze ook bewaren in een leren etui, zoals vaklui doen.
