Vernis is een stof waaraan oorspronkelijk geen kleurstoffen en/of pigmenten zijn toegevoegd, ze worden gebruikt om het hout te beschermen tegen vlekken, slijtage, krassen, vocht, en UV-straling. Tegenwoordig zijn er verschillende soorten vernis te koop, bijvoorbeeld lijnolie, teakolie, vaseline, was, cellulose lak of Pu-lak(Polyurethaan-lak). Met vernis behandeld hout kan een glanzende, gesatineerde of matte afwerking hebben.
U moet nooit verschillende soorten vernis over elkaar aanbrengen. Daarom is belangrijk dat u weet met welke afwerklaag er eerder is gewerkt.
Lijnolie
Dit is de goedkoopste van alle vernissen. Het is verkrijgbaar in gekookte of ruwe vorm de gekookte vorm droogt sneller op. Het aanbrengen van lijnolie duurt langer dan teakolie, maar lijnolie geeft een vollere diepte van de afwerking.
Evenals andere olievernissen is lijnolie gemakkelijk te gebruiken en is er geen speciale voorbereiding van het hout nodig. Alle soorten olie maken het hout donkerder en geven een stevige, niet glanzende finish, zonder draad en textuur af te dekken. De vernis is waterbestendig en wordt mettertijd beter. Bestendigheid tegen beschadiging wordt over de jaren geleidelijk opgebouwd door af en toe goed inwrijven van een extra laagje olie. Bestendigheid tegen warmte is beperkt, maar daardoor veroorzaakte schade wordt gemakkelijk hersteld.
Teak is het soort hout dat het meest geschikt is voor een oliebehandeling. Afrormosia en iroko, die vaak worden gebruikt als vervangers voor teak, nemen olie ook goed op. Palissander, mahonie en eiken kunnen alle worden geolied, maar licht gekleurde soorten hout, zoals esdoorn, es en beuk, worden vuil en verkleuren. Zachte houtsoorten, zoals bijvoorbeeld vurenhout, zijn niet geschikt voor bewerking met olie.
Het aanbrengen: maak een mengsel van 1 deel lijnolie en 1 deel zuivere terpentine. Breng het mengsel royaal aan en werk het dwars op de draad goed in het hout met een kwast of doek. Laat het mengsel een uur of twee met rust en veeg dan het overtollige weg met een zachte, droge, niet pluizende doek. Wacht dan minstens twee dagen en breng een tweede laag aan. Niet oliehoudende soorten hout kunnen vier van deze behandelingen nodig hebben. Laat het hout glanzen door stevig te wrijven met een zachte doek.
Teakolie
Deze olie bevat drogende bestanddelen en vernissen (lakken), die het droog proces aanzienlijk versnellen en geven vergeleken met zuivere lijnolie een betere bestendigheid tegen indeuking e.d.
Het aanbrengen: royaal aanbrengen met een doek of borstel en de olie dwars op de draad goed in het hout werken. Veeg de overtollige olie na ongeveer een half uur weg en wacht met het aanbrengen van een tweede, veel dunnere laag minstens acht uur. Streef er niet naar dat er een laag bovenop het hout komt te liggen; dit kan alleen het gevolg zijn van het gebruik van teveel olie.
Als de tweede laag droog is waarschijnlijk de volgende dag of zelfs nog later, wrijf het oppervlak dan met fijne staalwol (graad 00 of 000) geïmpregneerd met wrijfwas. Schoonmaken met een droge, zachte, niet pluizende doek. Sommige niet oliehoudende houtsoorten hebben meer dan twee behandelingen nodig. Vernietig na gebruik alle doeken, want die zijn zelf ontbrandend en zeer ontvlambaar.
Vaseline (Petroleum-derivaat)
In plaats van olie kan voor de finish ook vaseline worden gebruikt, maar dit is moeilijker aan te brengen. Men kan het het best gebruiken voor hout met een dichte nerf, bijvoorbeeld teak en palissander. Het aanbrengen: wrijf de vaseline goed in de nerf. Wrijf al het overtollige de volgende dag weg en polijst het voorwerp met een droge doek. Vaseline vult de nerf beter dan olie, maar zorgt ook voor een oppervlak dat bestand is tegen krassen.
Wrijfwas
Van oudsher werd wrijfwas vervaardigd van een mengsel van bijenwas, terpentine en carnauba-was. De moderne soorten wrijfwas bevatten siliconen en drogende bestanddelen, die het aanbrengen eenvoudiger maken en een betere bestendigheid tegen krassen geven. Gebruik een goede siliconen was, geen crème of spray. Wrijfwas kan direct op ruw hout worden aangebracht, maar de afwerking zal niet duurzaam zijn. Het is daarom praktischer het hout eerst af te dekken met een dun laagje blanke cellulose lak. Evenals olie vragen was afwerkingen onderhoud en hebben ze een zorgvuldiger behandeling nodig dan lakken. De meeste houtsoorten kunt u met succes met was behandelen. Gebruik was voor het onderhouden of verbeteren van andere middelen, zoals olie of politoer.
Het aanbrengen: breng met een borstel of doek een dunne laag van het middel direct aan op het opgevulde hout; werk de was er goed in en werk de behandeling met de draad mee af. Laat het middel goed drogen en schuur dan met fijn schuurpapier. Sommige poreuze soorten hout kunnen twee lichte behandelingen nodig hebben, maar breng niet meer aan dan nodig is om de oppervlakte te sluiten.
Breng een dikke laag was aan met een doek, of op vlakke oppervlakken met een stugge borstel. Werk de was goed in het hout, werk de behandeling af door met de draad mee te strijken en laat de was hard worden. Laat het geheel enkele uren liggen en borstel het dan met een zachte borstel uit – een schoenborstel is ideaal. Tenslotte met de draad mee met een zachte doek polijsten.
PU-lak (Polyurethaan-lak)
Dit geeft een zeer stevige afwerking en is door de bestendigheid tegen warmte, water, en schuren beter dan cellulose en politoer. Gemakkelijk aan te brengen en te onderhouden. De lak is in één of twee componenten verkrijgbaar. De lak in twee delen, waarbij lak en harder gescheiden zijn, verdient de voorkeur als maximale sterkte gewenst is. Bij de lak in één component, zoals Glitsa, zijn lak en harder van te voren gemengd en ze beginnen te werken bij blootstelling aan lucht. Gebruik geen polyurethaan-lak op nieuwe vloeren. Het aanbrengen: polyurethaan-lakken kunnen het best direct op het geschuurde hout worden aangebracht. Gebruik als de nerf moet worden gevuld een daarvoor gemaakte polyurethaanvuller.
Voor beitsen is een zuurbestendig produkt nodig. Als de fabrikanten van de polyurethaan geen bepaald soort noemen, koop dan een water of nafta-beits. Is het middel in twee delen verpakt volg dan de instructies van de fabrikant nauwgezet op, want de verhouding van lak en harder kan per procukt verschillen. Meng de twee goed en laat het mengsel vijf a tien minuten staan vóór gebruik. Meng niet meer dan u direct nodig hebt, want de lak blijft slechts ongeveer 24 uur hanteerbaar. Breng de lak met de kwast of spuit aan. In het algemeen gesproken ziet een dikkere laag er minder aantrekkelijk uit, maar is wel beter bestand tegen beschadiging dan een dunne laag.
Voor de meeste werkstukken, zoals planken, boekenkasten en verticale vlakken, moeten een of twee behandelingen voldoende zijn. Geen van deze lak finishes is in minder dan zeven dagen op zijn maximale hardheid; ze voelen echter na vier tot zes uur wel droog aan.
Bij aanbrenging met een kwast moet men de eerste laag dwars op de draad-richting plaatsen en het karwei afwerken door met de draad mee te schilderen. Laat de lak één nacht drogen; dan voorzichtig schuren met fijn, droog schuurpapier voor een tweede laag polyurethaan aan te brengen. De laatste laag moet ook worden geschuurd om hoge stippen te verwijderen; daarna bijwrijven (met de draad mee) met staalwol 00 of 000. Indien gewenst kan daarna nog een wrijfwas behandeling worden gegeven.
Vloerlakken
Sommige in de handel verkrijgbare vloerlakken, zoals Bourne Seal, zijn ook geschikt voor het afwerken van houtwerk in het algemeen en voor sommige meubels. Ze zijn een compromis tussen olie en lakfinishes en zijn zeer geschikt voor het afwerken van hout binnenshuis.
Ze worden op dezelfde manier aangebracht als oliefinishes. Ze dringen diep in het hout door en hebben, evenals olie, de neiging het donkerder te maken. Als men enkele lagen na elkaar aanbrengt kan een tamelijk bestendig vlies worden gemaakt. Hierdoor ontstaat niet dezelfde stevigheid als met lakken in twee delen, maar met deze vloerlakken behandelde voorwerpen kunnen gemakkelijk worden hersteld en van een nieuwe laag voorzien; bij gewoon gebruik is er ook weinig onderhoud nodig.
Het aanbrengen: met een kwast, een dot of een niet pluizende doek aanbrengen op het opgevulde hout, dwars op de draad, en er goed inwerken. Afwerken door al de overtollige lak weg te vegen, deze keer met de draad mee; daarna laten drogen. Het drogen gaat langzaam en men kan het werkstuk het best een nacht ongemoeid laten. Tussen de lagen in licht schuren om verhoogde plekken te verwijderen. Op alle verticale vlakken, zoals panelen, en op planken zijn een of twee lagen voldoende. Laat de laatste laag een paar dagen ongemoeid en schuur hem dan af met staalwol 00 of 000. Verwijder stof en breng een dunne laag wrijfwas aan. Horizontale vlakken, die meer moeten doorstaan, kunnen drie lagen nodig hebben. Later kan men af en toe nog andere lagen aanbrengen, maar niet dan nadat alle sporen van was of vet zijn verwijderd.
Politoer
Dit is een traditionele afwerking voor vele waardevolle antieke meubelen. Het basismateriaal is schellak, opgelost in zuivere spiritus. Het heeft niet zoveel zin politoer thuis te gebruiken, behalve voor reparatiewerk en als iets moet passen bij al aanwezige meubelen. Hoewel politoer een uitstekende afwerking geeft, wordt het gemakkelijk aangetast door warmte en vloeistoffen.
Voorbereiding: het hout goed schuren en schoon maken; de draad vullen met een poriën vuller. Kies de tint uit die u wenst en denk er daarbij aan dat de donkerder soorten politoer het hout aanzienlijk donkerder maken. Als het gaat om het aanpassen van een kleur, moet men eerst wat experimenteren op losse stukjes hout. Beitsen moet u altijd vóór u gaat politoeren.
Gereedschap: het belangrijkste gereedschap bij het aanbrengen van politoer is de politoerdot; met dit eenvoudige hulpmiddel worden de beste resultaten behaald. De dot moet nooit in het politoer worden gedoopt, hij wordt gevuld door het politoer in de dot te gieten, terwijl de deklaag er af is. Gebruik niet teveel politoer; het moet net door de deklaag dringen als er lichte druk op wordt uitgeoefend.
Het aanbrengen: ga met een achtvormige beweging gelijkmatig over het te behandelen vlak, totdat het hout is bedekt met een dunne laag politoer. Men moet een reeks dunne lagen achter elkaar aanbrengen en daar tussen in slechts een paar minuten wachten op het opdrogen. Zorg ervoor dat randen en hoeken ook hun volle deel krijgen. Als u een vlak en gelijkmatig van politoer voorzien oppervlak hebt, wordt het tijd voor de tweede fase, het afwerken met spiritus.
Laat het werkstuk minstens acht uur ongemoeid, neem dan een nieuwe dot met een dubbele deklaag en doe er zuivere spiritus op. Uitwringen tot de deklaag praktisch droog is, de deklaag van de dot mag niet meer dan vochtig aanvoelen. Dit is zeer belangrijk, want teveel spiritus lost het politoer gewoon op. Het doel van deze behandeling met spiritus is de dot sporen te verwijderen en de glans tot stand te brengen, waardoor politoer zo beroemd is. De beweging van de dot moet dezelfde zijn als tevoren, achtvormig, en men moet steeds harder drukken naarmate de dot uitdroogt. Werk tenslotte in de richting van de draad en ga door tot het vlak vrij is van vegen en dot sporen. Laat het politoer hard worden. Politoer droogt snel, maar heeft dagen nodig voor het zijn maximale hardheid bereikt.
